Το κολαστήριο της ιχθυοκαλλιέργειας

Από έρευνα της Μη Κερδοσκοπικής Οργάνωσης «Essere Animali» *

Η γνώση του τι συμβαίνει στις ιχθυοκαλλιέργειες είναι σημαντική καθόσον μπροστά σε ένα πιάτο με ψάρι μας έρχεται στο νου η ψαρόβαρκα και τα δίκτυα της στην μέση του πελάγους, αγνοώντας την προέλευση του ψαριού, τις συνθήκες κάτω από τις οποίες έφθασε στο πιάτο μας αλλά και τα «κρυφά» της ποιότητας του.

Η εκτροφή ψαριού ακολουθεί τις ίδιες λογικές και ενέχει τις ίδιες προβληματικές με την εντατική, βιομηχανική, εκτροφή των πουλερικών και των χοίρων, αλλά με μία μεγάλη διαφορά : δεν υπάρχει κανένας, μα κανένας, νόμος σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης που να προστατεύει τα έμβια αυτού του είδους.

Η ιχθυοκαλλιέργεια αποτελεί τον τομέα της ζωοτεχνίας με την ταχύτερη ανάπτυξη. Το 1974 κάλυπτε ένα πενιχρό 7% της συνολικής ζήτησης ψαριού για να φθάσει το 39% το 2004 και το 51% σήμερα. Σε αυτή την ταχύτατη ανάπτυξη συνέδραμε η ραγδαία αύξηση ζήτησης και κατανάλωσης ψαριού σε παγκόσμιο επίπεδο - από τα 18 εκατομμύρια τόνους ετησίως το 1950 σε 104 εκατομμύρια τόνους το 2015 – με αποτέλεσμα την υπερεκμετάλλευση των ιχθυοαποθεμάτων που οδήγησε πολλά είδη στα όρια της εξαφάνισης και την αντικατάσταση τους, σε επίπεδο κατανάλωσης, με αντίστοιχα είδη εκτροφής – μόλις το 2014 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανακοίνωσε ότι το 96% των μεσογειακών ειδών αποτελούν αντικείμενο υπερβολικής εκμετάλλευσης.

Το σοβαρότατο πρόβλημα της ραγδαίας αύξησης της ζήτησης και των επακόλουθων σοβαρών επιπτώσεων της στην θαλάσσια βιοποικιλότητα δεν αντιμετωπίστηκε μέσω της πρόσκλησης ορθολογικής μείωσης της κατανάλωσης αλλά με την δημιουργία της ιχθυοκαλλιέργειας έτσι όπως την γνωρίζουμε σήμερα : κατασκευή τεράστιων δεξαμενών στην ξηρά, ή υπερμεγέθων κλουβιών στην θάλασσα, όπου αναπαράγονται και εκτρέφονται ψάρια. Πρόκειται για καθαρά εντατική, βιομηχανική, εκτροφή, ακόμη και με περισσότερα από 300.000 άτομα σε κάθε δεξαμενή ή κλουβί, σε περιβαλλοντικές συνθήκες που αγνοούν εμφανώς τις στοιχειώδεις συνθήκες ευζωίας τους. Έτσι, η επίλυση ενός προβλήματος γνήσια οικολογικού χαρακτήρα έγινε η αιτία δημιουργίας ενός άλλου, καθαρά ηθικού.

Πως όμως εκτρέφονται και προωθούνται στο εμπόριο τα ψάρια; Όλες οι έρευνες που έχουν υλοποιηθεί σχετικά φέρνουν στο φως μία πλειάδα μελανών σημείων. Ο υπερπληθυσμός των ψαριών στα κλουβιά των ιχθυοτροφείων αποτελεί κανόνα. Στις περισσότερες δε εγκαταστάσεις μεγαλώνουν σε σκοτεινά και βρώμικα νερά. Το σοβαρότατο πρόβλημα ευζωίας που δημιουργεί ο υπερπληθυσμός επιβαρύνεται δραματικά από τις διαδικασίες που ακολουθούνται αναφορικά με την διαχείριση, την θανάτωση και την μεταφορά αυτών των έμβιων. Ενώ για τα ζώα εκτροφής επιβάλλεται ένα ελάχιστο μέτρων στο πλαίσιο της προστασίας των δικαιωμάτων τους, όπως η προληπτική αναισθησία πριν από την σφαγή, τα ψάρια αφήνονται σε μία αργή αγωνία θανάτου από ασφυξία. Στα ιχθυοτροφεία, όπως και στα ψαροκάικα, τα ψάρια βγαίνουν από το νερό με μεγάλα δίκτυα και αφήνονται να πεθάνουν αργά, επάνω σε πάγο. Πρόκειται για μια απεχθή πρακτική η οποία χαρακτηρίστηκε μεν επιεικώς ακατάλληλη ως πηγή πόνου από μία πρόσφατη Έκθεση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αλλά δεν ακολουθήθηκε από την σχετική ρύθμιση επαφίοντας την όποια αντιμετώπιση στην καλή θέληση των επιχειρήσεων του τομέα.

Πολύ συχνά τα ψάρια ανασύρονται από τις δεξαμενές ή τα κλουβιά και «αναισθητοποιούνται» με δυνατά κτυπήματα στο κεφάλι, δένονται ακόμη ζωντανά με σύρμα μέσα από τα βράγχια, ετικετάρονται ζωντανά με μηχανικά μέσα, ή εκσφενδονίζονται ζωντανά μέσω αγωγών στα φορτηγά που τα μεταφέρουν στην αγορά. Με λίγα λόγια, τα ψάρια μεταχειρίζονται ως ευτελή αντικείμενα περισσότερο από κάθε άλλο είδος ζώου εκτροφής. Όλα αυτά συμβαίνουν επειδή πιστεύεται ευρέως ότι τα ψάρια δεν είναι έξυπνα, ή δεν αισθάνονται πόνο, παρά το ότι έχουν πλέον αποδειχθεί επιστημονικά οι αισθητηριακές και οι γνωστικές τους ικανότητες, ότι διαθέτουν μία πολύ καλή μνήμη, μπορούν να χρησιμοποιούν αντικείμενα και χτίζουν πολύπλοκες κοινωνικές σχέσεις.

Τα ψάρια δεν τυγχάνουν μόνο ελάχιστα της προσοχής μας. Είναι τα λιγότερο προστατευμένα έμβια και τα έμβια τα οποία θανατώνονται σε συντριπτικά μεγαλύτερους αριθμούς. Η κοινωνία των πολιτών θα πρέπει να ευαισθητοποιηθεί σχετικά και να προσπαθήσει να προσανατολίσει την κατανάλωση της σε άλλα, οικολογικά λιγότερο επιζήμια, πεδία.

* Η Μη Κερδοσκοπική Οργάνωση «Essere Animali» αποτελεί ακτιβιστική οργάνωση στο πεδίο της υπεράσπισης των ζώων για ένα δίκαιο πλανήτη για όλα τα έμβια. Διαμαρτυρόμενοι μπροστά σε ένα δελφινάριο, οδηγώντας ένα drone επάνω από μία εγκατάσταση εντατικής, βιομηχανικής, εκτροφής, εισβάλλοντας σε μία εκδήλωση μόδας που παρουσιάζει ακόμη γούνες, σώζοντας ζώα προορισμένα για σφαγή, διεισδύοντας σε βιομηχανικές εγκαταστάσεις εκτροφής, οπλισμένοι με μηχανές λήψης για να αποκαλυφθούν τα βασανιστήρια στα οποία υποβάλλονται τα ζώα, η «Essere Animali» δρα για την προστασία των δικαιωμάτων δίχως περιορισμούς, κατά 360 μοίρες.