Σε αναζήτηση Πολιτικής Οικολογίας

Οι «Οικολόγοι - Ανοιχτή Κοινωνική Λίστα» για τη συγκρότηση πόλου προαγωγής της οπτικής της πολιτικής οικολογίας και της οικολογικής κινηματικής δράσης

Το «κλείσιμο» της πρώτης δεκαετίας της οικονομικής κρίσης, που εκδηλώθηκε βίαια με την έκρηξη της κερδοσκοπικής φούσκας στις ΗΠΑ το 2008 και εξαπλώθηκε γοργά σε όλο τον κόσμο, βρίσκει τη χώρα μας στο βαθύ τέλμα μιας δραματικής κοινωνικής κρίσης που, όπως φαίνεται, θα διαρκέσει για πολύ.

Τα αίτια της πρωτοφανούς αυτής κοινωνικής κρίσης στη σύγχρονη ιστορία της χώρα έχουν αναλυθεί από περισσότερες πλευρές και είναι πλέον, λίγο-πολύ, γνωστά: ένα σύνολο χρεωκοπημένων πολιτικών που εφαρμόσθηκαν από το ιδιοτελές και παντελώς ανεύθυνο πολιτικό προσωπικό όλων των κυβερνήσεων της μεταπολίτευσης. Η κοινωνική κρίση στάθηκε απόρροια της ολοκληρωτικής οικονομικής χρεωκοπίας της χώρας η οποία συνέβαλλε, όπως θα αναμενόταν, και στην εξαΰλωση κάθε έννοιας περιβάλλοντος και περιβαλλοντικής πολιτικής. Σε περιβάλλοντα χρεωκοπημένων πολιτικών και πολιτικής, η διέξοδος από τις οικονομικές και κοινωνικές κρίσεις χρεώνεται πάντα σε ότι πιο άμεσα και εύκολα μπορεί να εκμεταλλευθεί: στο περιβάλλον και στους φυσικούς και πολιτισμικούς του πόρους.

Την τελευταία προσφορά χρεωκοπημένης πολιτικής στο πεδίο της αντιμετώπισης της πολυδιάστατης, ισοπεδωτικής, κρίσης, προσέφερε πριν από 3 περίπου χρόνια η «ελπίδα» της «αριστεράς» του ΣΥΡΙΖΑ η οποία, για να καταστεί περισσότερο ελκυστική, διεύρυνε το επικοινωνιακό της οπλοστάσιο με την δημιουργική χρήση του μυθεύματος «Αριστερά και Οικολογία» και προχώρησε στον επακόλουθο προσεταιρισμό του πτωχευμένου - πολιτικά, οικονομικά και οργανωτικά - κόμματος των Οικολόγων Πράσινων, ελάχιστου μέρους του θρυμματισμένου οικολογικού τοπίου της χώρας.

Η «ελπίδα» εξανεμίστηκε γρήγορα στο πεδίο της ολοκληρωτικής υποταγής στις προσταγές των δανειστών, στην επακόλουθη καταστρατήγηση κάθε προεκλογικής δέσμευσης και, κατά συνέπεια, στην ουσιαστική ολική κατάργηση των δημοκρατικών λειτουργιών. Ανίκανη να προβάλλει την όποια προσπάθεια «δημιουργικής» παράκαμψης των «diktat» των δανειστών και των εγχώριων υποβολέων τους, ανίκανη να προβάλλει το όποιο, μικρό ή μεγάλο, σχέδιο συνολικής – χωροταξικής και παραγωγικής – ανασυγκρότησης της χώρας, η κυβερνητική «παρέα», συμπεριλαμβανομένων και των Οικολόγων Πράσινων, επιδόθηκε αφενός στην εφαρμογή ενός τυφλού φοροεισπρακτικού σχεδίου και αφετέρου στην διατήρηση των προϋπαρχόντων περιβαλλοντοκτόνων βιομηχανικών δραστηριοτήτων και στην αδιάκριτη και ολοκληρωτική εκποίηση κοινών αγαθών και της φυσικής και πολιτισμικής κληρονομιάς της χώρας, προς «αξιοποίηση» : τερατώδη ξενοδοχειακά συγκροτήματα σε αιγιαλούς και δάση, κολοσσιαίοι βιομηχανικοί αιολικοί σταθμοί ακόμη και σε προστατευόμενες περιοχές, η μισή χώρα τεμαχισμένη σε εν δυνάμει πετρέλαιοοικόπεδα, παθητική διατήρηση των ορυχείων της Χαλκιδικής, παθητική διατήρηση της τριτοκοσμικής χωροταξίας των ιχθυοκαλλιεργειών, παθητική διατήρηση ξεπερασμένων, βαθιά αντι-οικολογικών, δραστηριοτήτων όπως η βιομηχανίας γούνας, προσχηματικές άδειες αλιείας με βιντζότρατες και συνέχιση του καταστροφικού έργου της τράτας, δρομολόγηση αδειών καύσης απορριμμάτων και δημιουργία φαραωνικών μονάδων επεξεργασίας απορριμμάτων ξεπερασμένης τεχνολογίας, διάλυση των μηχανισμών ελέγχου προστασίας περιβάλλοντος κ.α.

Το «κλείσιμο» της πρώτης δεκαετίας της οικονομικής κρίσης βρίσκει την χώρα στα όρια της πτώχευσης και σε ουσιαστική επιτροπεία, με την εγχώρια πολιτική σκηνή πρακτικά αδειανή. Το θλιβερό ναυάγιο της τελευταίας «ελπίδας» της «Αριστεράς και Οικολογίας» έφερε την οριστική αμαύρωση της αριστερής προσέγγισης συμπαρασύροντας στα αζήτητα και την πειστικότητα της οικολογικής πρότασης. Ο περαιτέρω θρυμματισμός των τοπίων της Αριστεράς και της Πολιτικής Οικολογίας, λόγω των επακόλουθων μαζικών κομματικών αποχωρήσεων και διασπάσεων, δεν αποτέλεσε έκπληξη.

Από την οικονομική κρίση στην «πράσινη μετάβαση»

της Σούζαν Τζορτζ, πολιτικής και κοινωνικής επιστήμονα και ακτιβίστριας, επιθ. «ΜικροΜέγκα»

Το μεγαλύτερο άγχος της πλειοψηφίας των πολιτών στην Ευρώπη σήμερα είναι η βαριά οικονομική κρίση που τους πλήττει. Άγχος για την οικονομία δεδομένου ότι το συνεχιζόμενη κρίση μεταφράζεται σε υψηλούς δείκτες νεανικής ανεργίας, βαριές περικοπές σε δημόσιες υπηρεσίες και συνεχή επιβολή μέτρων λιτότητας που, αντί να ανακουφίσουν, επιδεινώνουν την κρίση. Πρόκειται για μία κρίση ανισοτήτων. Μια κρίση κακής διανομής ευημερίας που δεν έχει όμοιο στην Ευρώπη από την εποχή του μεσοπολέμου και που βλέπει το 1% του πληθυσμού να αυξάνει σημαντικά τα έσοδα του ενώ το υπόλοιπο να τα χάνει. Παρά ταύτα, δραματικότερη της οικονομικής κρίσης διαφαίνεται η κρίση με την οποία ασχολούμαστε λιγότερο, η κρίση του κλίματος, ή κλιματική αλλαγή. Η κλιματική κρίση θα έχει επιπτώσεις πολύ πιο δραματικές στον ίδιο τον πολιτισμό και θα καταστήσει τις οικονομικές μας ανησυχίες σχεδόν ασήμαντες.

Αν φανταστούμε ότι ο κόσμος κυβερνάται από ομόκεντρους κύκλους, ο πιο ισχυρός σήμερα είναι ο εξωτερικός, o κύκλος που επηρεάζει περισσότερο τη ζωή μας, ή κύκλος της οικονομίας. Είναι η παγκοσμιοποιημένη οικονομία που οδηγεί τον κόσμο, εάν κοιτάξουμε την σωρεία των χρηματοδοτήσεων των τραπεζών από τις κυβερνήσεις, δηλαδή από τους φορολογούμενους ή από εμάς τους άλλους. Μια πρόσφατη έκθεση της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ υπολογίζει σε 16 τρισεκατομμύρια δολάρια το ποσό που δαπανήθηκε για την διάσωση των τραπεζών. Πρόκειται για ένα ποσό που δεν λαμβάνει υπόψη τα ποσά που δαπάνησαν οι Εγγλέζοι, οι Γερμανοί, οι Γάλλοι και όλοι οι άλλοι ευρωπαίοι για να διασώσουν τις τράπεζες τους.

Η αδηφαγία του τραπεζοπιστωτικού συστήματος 

Οι τράπεζες δαπάνησαν κολοσσιαία ποσά στο πεδίο ενός σκληρού λόμπινγκ στις κυβερνήσεις με στόχο την κατάργηση των περιορισμών στις ενέργειες τους και με αποτέλεσμα την πρόκληση περαιτέρω απορρύθμισης που συνέβαλε σημαντικά στην κρίση : ακολούθησαν την οδό του υψηλού ρίσκου αλλά με χρήματα των μικροεπενδυτών της κοινωνίας των πολιτών. Από την δική τους οπτική γωνία ήταν στο σωστό δρόμο, καθόσον «too bog to fail», και ήταν σίγουρες ότι οι κυβερνήσεις θα κινητοποιούνταν άμεσα για να τις διασώσουν σε περίπτωση κατάρρευσης.

Οι τράπεζες διασώθηκαν δίχως προϋποθέσεις. Παρέμειναν οι ίδιες, το ίδιο «too bog to fail», δίχως καμία αλλαγή στον τρόπο λειτουργίας τους. Από αυτή την οπτική γωνία, ο χρηματοπιστωτικός τομέας παραμένει αναμφισβήτητα ο εξωτερικός κύκλος της εξουσίας, ο ευρύτερος και ισχυρότερος. Ο αμέσως επομένως κύκλος φαίνεται να είναι εκείνος της πραγματικής οικονομίας, εκεί που ο κόσμος επενδύει, παράγει, διανέμει και καταναλώνει. Στις Ηνωμένες Πολιτείες η πραγματική οικονομία λαμβάνει μόνο το 20% των επενδύσεων ενώ το υπόλοιπο 80% καταλήγει στον χρηματοπιστωτικό τομέα.

Ο Μαρξ βάσισε την ανάλυση του στην πραγματική οικονομία: οι βιομήχανοι κερδίζουν παράγοντας υπηρεσίες και αγαθά εκμεταλλευόμενοι την εργατική τάξη και παρακρατώντας για τον εαυτό τους το πλεόνασμα της υπεραξίας. Σήμερα δεν είναι αναγκαίο να παράγει χρήμα η πραγματική οικονομία. Πετυχαίνεις πολύ περισσότερα ποντάροντας στα χρηματοπιστωτικά προϊόντα και πουλώντας στην συνέχεια το ίδιο χρηματοπιστωτικό προϊόν.

Αλεξάντερ Λάνγκερ. Η Γή είναι δανεική από τα παιδιά μας. Κλίμα και Βιοποικιλότητα. Οι ευθύνες των παγκοσμιοποιημένων πολιτικών και οι βιώσιμες πολιτικές σε τοπικό επίπεδο

του Τζιάνι Ταμίνο 

Έχω παρατηρήσει σημαντικές αναλογίες μεταξύ των όσων αναφέρει ο Πάπας Φραγκίσκος στην Εγκύκλιο «Laudato si» και εκείνων που καταγράφει ο Αλεξάντερ Λάνγκερ στις πολυάριθμες παρεμβάσεις του: σκεφτείτε τα περί «οικολογικής μεταστροφής», όρο που χρησιμοποιήθηκε από τον Λάνγκερ από τα μέσα της δεκαετίας του ’80, ή τα περί «αποανάπτυξης», όρο που χρησιμοποιείται ευρέως σήμερα από τον Σερζ Λατούς και τα κινήματα που επικαλούνται την οπτική της σε διάφορα μέρη του κόσμου, ο οποίος αναφέρεται από τον Φραγκίσκο στην παράγραφο 193 αλλά χρησιμοποιήθηκε από τον Λάνγκερ το 1992. 

Βρίσκω ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα την αναφορά στην γη που δανειζόμαστε από τα παιδιά μας : στην παράγραφο 159 της Εγκυκλίου υπάρχει μία φράση ποιμαντικής επιστολής της πορτογαλικής επισκοπής του 2003 : «Η έννοα του περιβάλλοντος εδράζει στην λογική της απολαβής. Είναι δάνειο που λαμβάνει κάθε γενιά και οφείλει να παραδώσει στην επόμενη». Πρόκειται για έννοια που χρησιμοποιεί ήδη ο Λάνγκερ το 1982, η οποία θα καταστεί μότο των ιταλών Πράσινων το 1986, στη Διεθνή Συνδιάσκεψη που θα οργανώσουν στην Πεσκάρα. Η φράση αποδίδεται συνήθως στους ερυθρόδερμους της Αμερικής ή στην παρέμβαση του φύλαρχου των Duwamish και Suquamish στο Σηάτλ. Στην πραγματικότητα γνωρίζουμε ότι κάτι παρόμοιο αποδίδεται στον Αμερικάνο περιβαλλοντιστή Βέντελ Μπέρρυλ ο οποίος αναφέρθηκε πρώτος στον κόσμο που «δεν μας δόθηκε ως πατέρες αλλά ως δάνειο από τα παιδιά μας». 

Σε κάθε περίπτωση, δεν έχει σημασία ποιος εξέφρασε την παραπάνω οπτική. Αυτό το οποίο ενδιαφέρει είναι η αποκωδικοποίηση και η κατανόηση της σημασίας της ως οπτικής υψηλής ηθικής αναφορικά με την προστασία του περιβάλλοντος. 

«Η τρέχουσα γενιά θέτει σε σοβαρό κίνδυνο τις συνθήκες διαβίωσης των επόμενων», προειδοποιούσε πριν από μία 20ετία ο Λάνγκερ. «Η απλή καταστροφική καταγγελία δεν αρκεί γιατί δεν βρίσκει ανταπόκριση έγερσης στον κόσμο. Ο φόβος είναι κακός σύμβουλος και δεν οδηγεί σε ενεργοποίηση για την αντιμετώπιση της κατάστασης, καθόσον σκέπτεται ότι έτσι και έτσι είμαστε χαμένοι και δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα… Πρέπει να αυτό-ακυρωθούμε για να ξαναβρεθούμε… Mε λίγα λόγια να αυτό-περιοριστούμε για να μειώσουμε τις διαγενεακές μας επιπτώσεις με γενναιότητα ήθους στις μελλοντικές γενιές, συνειδητοποιώντας ότι ο αυτό-περιορισμός θα μας οδηγήσει στην ανάκτηση μιας καλύτερης ποιότητας ζωής… Πρέπει να δέσουμε την αλτρουιστική λογική προς τις μελλοντικές γενιές με την εγωκεντρική που κοιτά τα πλεονεκτήματα που προσφέρει το σήμερα… Μόνο έτσι θα μπορέσουμε να απαρνηθούμε την αυτοκίνηση όταν λειτουργούν καλά τα μέσα μαζικής μεταφοράς, ή την αποκλειστική χρήση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας για να συμβάλλουμε στην μείωση του φαινόμενου του θερμοκηπίου αλλά και στην μείωση της ατμοσφαιρικής μόλυνσης και του ρίσκου παθολογιών σχεδόν από τώρα». 

Ο Τζέρεμυ Ρίφκιν, οικονομολόγος και πατέρας της «Τρίτης Βιομηχανικής Επανάστασης», για την νέα ιταλική κυβέρνηση

Περισσότερη εξουσία στον πολίτη και στις τοπικές κοινότητες

Παρεμβαίνοντας στο πρόσφατο Οικονομικό Φόρουμ των Βρυξελλών 2018, της 5^ης Ιουνίου, ο γνωστός οικονομολόγος δήλωσε τα παρακάτω:

Η νέα κυβέρνηση της Ιταλίας έχει μία μοναδική ευκαιρία. Όχι μόνο γιατί σχηματίζει μία νέα εκτελεστική εξουσία, αλλά γιατί έχει την ευκαιρία να συντάξει ένα μακροχρόνιο πλάνο πραγματικής μεταστροφής της οικονομίας των τοπικών κοινοτήτων, με απόδοση μεγαλύτερων εξουσιών σε αυτές, έτσι ώστε η Ιταλία που διαθέτει μία καταπληκτική «κατά κεφαλή» δημιουργικότητα να μετεξελιχθεί σε φάρο της μετατόπισης όλης της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε μία νέα φάση του περίφημου «ευρωπαϊκού ονείρου» στο όνομα της αρχής επικουρικότητας που αναφέρεται μεν, συχνά-πυκνά, στις συμφωνίες και στις συμβάσεις αλλά εφαρμόζεται ελάχιστα.

Είναι η καταλληλότερη στιγμή να κοντοσταθεί η Ιταλία, να πάρει μια βαθιά ανάσα και να αναλογιστεί γύρω από την ταυτότητα της. Πέρασα περισσότερα από 30 χρόνια εκεί και βρέθηκα σχεδόν σε όλες τις τοπικές της κοινότητες. Η «κατά κεφαλή» δημιουργικότητα των Ιταλών είναι εκθαμβωτική καθόσον στηρίζεται σε μία τεράστιο μωσαϊκό όσμωσης διαφορετικών πολιτισμικών διαστάσεων και δεδομένων που αποτελούν ένα πραγματικό πλούτο και τον πραγματικό της πλούτο. Σήμερα, κάθε περιφέρεια θα πρέπει να εκμεταλλευτεί στο μέγιστο την πολιτισμική της κληρονομιά αναδεικνύοντας τη χώρα σε φάρο της επόμενης φάσης του «ευρωπαϊκού ονείρου». Μην ξεχνάμε ότι ήταν οι ιταλοί με τον Αλτιέρο Σπινέλλι που έφεραν την Ευρώπη στο πεδίο του «ευρωπαϊκού ονείρου». Τώρα γίνεται μία νέα αρχή και δεν νομίζω ότι υπάρχει έστω και ένας που θα πει όχι στην Ευρώπη. Αντίθετα, οι περιστάσεις απαιτούν προβληματισμό από όλους γύρω από τους απαραίτητους μετασχηματισμούς ώστε να καταστήσουμε την Ευρώπη πιο αλληλέγγυα και πιο ισχυρή, πολύ πιο επιδεκτική των αιτημάτων και των συμφερόντων των τοπικών της κοινοτήτων.